Góry Sowie

Piotrek

Góry Sowie należą do Sudetów Środkowych. Ciągną się na przestrzeni blisko 26 km i są jednym z największych pasm polskich Sudetów, zajmują bowiem obszar 280 km kwadratowych, są też jednym z najwyższych pasm Sudetów Środkowych.

Bardzo wyraźna granica Gór Sowich przebiega na północnym wschodzie, gdzie od znacznie niżej położonych jednostek oddziela je krawędź morfologiczna sudeckiego uskoku brzeżnego. Różnica wysokości dochodzi tutaj nawet do 500 metrów. Poniżej leżą: Kotlina Dzierżeniowska, Wzgórza Bielawsko-Niemczańskie i Obniżenie Stoszowic – wszystkie trzy należą do Przedgórza Sudeckiego. Od północnego zachodu, przez dolinę Bystrzycy, omawiane pasmo graniczy z Górami i Pogórzem Wałbrzyskim, a od zachodu z Górami Suchymi, będącymi częścią Gór Kamiennych. Pozostaje jeszcze granica południowo-zachodnia, za którą ciągnie się Kotlina Kłodzka, oraz południowo-wschodnia, wyznaczona przez Przełęcz Srebrną leżącą ponad Srebrną Górą.

Najwyższe szczyty Gór Sowich to: Wielka Sowa (1015 m n.p.m.), Mała Sowa (972 m n.p.m.) oraz oddzielona od nich przełęczami Kozie Siodło i Jugowską, Kalenica (964 m n.p.m.).

Góry Sowie i leżący na północnym wschodzie fragment Przedgórza stanowią całość, mimo że znacznie różnią się od siebie ukształtowaniem powierzchni. Należy wspomnieć, że południowo-zachodnia część Gór Sowich należy do innej jednostki geologicznej, tzw. niecki śródsudeckiej.

Oprócz najczęściej występujących w Górach Sowich gnejsów, mamy i inne skały: łupki, zlepieńce, gabro i trachybazalty. Ważne w rejonie były występujące w okolicach Nowej Rudy karbońskie skały osadowe z pokładami węgla kamiennego, który odznaczał się dużą kalorycznością. Niestety ostatni wagon z urobkiem wyjechał z noworudzkich kopalń w 2000 r. Jednak nie tylko węgiel stanowił o bogactwie tego regionu, wydobywano także srebro, baryt, galenę, poszukiwano często złota. Zasoby tych minerałów okazywały się zazwyczaj niewielkie, a eksploatacja nieopłacalna. Po dawnych kopalniach pozostały dzisiaj jedynie sztolnie, niektóre z nich zostały udostępnione turystom.

Flora Gór Sowich nie jest szczególnie bogata, co ma bezpośredni związek z wielowiekowym wyrębem lasów i pozyskiwaniem drewna, m.in. na potrzeby licznych w okolicy kopalń, hut i zakładów włókienniczych. Sadzone później szybko rosnące gatunki świerka stworzyły na większości obszaru monokulturę leśną. Świerk zajmuje 70% powierzchni tych gór, buk zaledwie 20%. Znaczna część lasów położona jest w piętrze regla dolnego i jedynie wierzchołkowe partie Wielkiej Sowy uznaje się za regiel górny. Niewielka część należy do piętra pogórza, sięgającego tutaj wysokości około 600 metrów. Pierwotnie regiel dolny składał się z gatunków liściastych, wśród których dominowały buk i jawor z domieszką gatunków iglastych, z jodłą na czele. Dziś jedynie w kilku miejscach spotyka się drzewostan zbliżony do pierwotnego.

Najczęściej spotykane rośliny to czosnek niedźwiedzi, czarna jagoda i pierwiosnki. Czasem towarzyszą im wawrzynek wilczełyko, kukułka plamiasta z pięknym kwiatostanem, podkolan biały i obsypująca się późną wiosną zielono-czerwonymi kwiatkami, listera jajowata.

Mało znaną ciekawostką są w Górach Sowich torfowiska typu wysokiego występujące np. powyżej schroniska Sowa, poniżej Przełęczy Jugowskiej (805 m n.p.m.) i w okolicy Jugowa.

Najbardziej charakterystycznym przedstawicielem fauny Gór Sowich jest muflon, którego populacja w tym regionie jest największa w całych Sudetach. Są to zwierzęta sprowadzone tutaj na początku XX w. przez właściciela północnej części Gór Sowich, hrabiego Sandretzkiego. Populacja sowiogórskich muflonów jest dzisiaj szacowana na ponad 600 sztuk, zatem dość często można natrafić na wędrujące stada.

W 1991 r. utworzony został Park Krajobrazowy Gór Sowich, obejmujący swym zasięgiem środkową, najwyższą część pasma z Wielką Sową (1015 m n.p.m.) i Kalenicą (964 m n.p.m.). Na terenie Parku znajduje się rezerwat „Bukowa Kalenica”, w którym chroniony jest drzewostan złożony w przeważającej część z buków. Ochroną rezerwatową objęta jest również Góra Choina, na której położony jest zamek Grodno. Tutaj chroniony jest starodrzew z ciekawymi okazami dębów, buków, lip, jaworów, wiązów i jesionów.

Góry Sowie są dość mocno zalesione, jednak przecina je kilka dróg o ciekawych walorach widokowych. Do najciekawszych należą drogi przez przełęcze: Walimską (nr 383 z Walimia do Pieszyc), Jugowską (z Sokolca do Pieszyc), Woliborską (nr 384 z Woliborza do Bielawy) oraz Srebrną (nr 385 z Woliborza do Srebrnej Góry).

Aby zdobyć najwyższy szczyt Gór Sowich polecam następujący szlak z Przełęczy Sokola szlakiem czerwonym wchodzimy do góry, przechodzimy obok schroniska Orzeł i dalej mijamy następne schronisko Sowa. Idąc cały czas pod górę dochodzimy na szczyt Wielkiej Sowy, gdzie jest wyremontowana i udostępniona turystom wieża widokowa, z której rozpościera się piękny widok na Bielawę, Dzierżoniów, pasmo Gór Wałbrzyskich, Sowich i Gór Kamiennych. Na szczycie są przygotowane miejsca do odpoczynku i istnieje możliwość rozpalenia ogniska. Z Wielkiej Sowy można zejść szlakiem czerwonym do Przełęczy Koziej i dalej do Przełęczy Jugowskiej, następnie zejść do schroniska Zygmuntówka. Następny polecany szlak żółty prowadzi z Walimia, przez Małą Sowę na szczyt Wielkiej Sowy. Schodzimy szlakiem niebieskim do Przełęczy Walimskiej. Ze Srebrnej Góry prowadzi przez całe pasmo Gór Sowich Główny Szlak Sudecki im Mieczysława Orłowicza.W czasie II wojny światowej Góry Sowie stały się miejscem budowlanego przedsięwzięcia, władze III Rzeszy postanowiły przenieść strategiczne zakłady pracujące na rzecz wojska w głąb kraju – poza zasięg alianckich samolotów. Rękami więźniów z obozu koncentracyjnego Gross Rosen i robotników przymusowych zaczęto drążyć podziemne korytarze w Górach Sowich. Istnieją podziemne trasy turystyczne kompleksu „RIESE”. Obecnie można zobaczyć kompleksy: Włodarz, Osówka i Walim. „Włodarz” jest to kompleks położony na płn. – wsch. stoku góry Włodarz, jest to największy obiekt projektu „Riese”. Trasa poprowadzona jest w części podziemnej jak i nadziemnej. „Osówka” drugi co do wielkości kompleks zwany jest podziemnym miastem. Występuje tu system trzykondygnacyjny. Całość jest wielkim wyrobiskiem połączonym ze sobą siecią chodników i komór. Walim jest to miasteczko położone u stóp Małej Sowy istnieją tu Podziemne Fabryki – celem prowadzonych tu prac górniczych i budowlanych było wykonanie połączonego ze sobą systemu obiektów podziemnych i naziemnych z przeznaczeniem na fabrykę lub kwaterę główna władz. Warty zobaczenia jest też wchodzący również w kompleks „Riese” kompleks „Rzeczka” położony na zboczach góry Ostra. Wszystkie kompleksy są czynne i można je zwiedzać.

 

Przy opracowaniu artykułu korzystano z "Atlasu Gór Polski" pod redakcją Marka Radwańskiego i Marcina Szymczaka wydawnictwa ExpressMap Polska Sp. z o.o.