Góry Izerskie wraz z Pogórzem, tworzą najdalej na zachód wysuniętą część polskich Sudetów, z południa na północ przecina je granica polsko – czeska. Wyróżnić tu możemy dwa wyraźne pasma o równoleżnikowym przebiegu. Grzbiet Kamienicki i Grzbiet Wysoki. Na północy Góry Izerskie przechodzą w Pogórze Izerskie, ciekawy krajobrazowo region, a na wschodzie łączą się z Kotliną Jeleniogórską. Od południowego-wschodu ograniczone są Przełęczą Szklarską (886 m n.p.m.), za którą ciągną się Karkonosze – najwyższe sudeckie pasmo. Po czeskiej stronie, jako Jizerskie hory, graniczą z Przedgórzem Karkonoskim na południu, oraz z Kotliną Żytawską na zachodzie. Pogórze Izerskie od zachodu, poprzez dolinę Nysy Łużyckiej, graniczy z leżącym po stronie niemieckiej Pogórzem Łużyckim. Najwyższym wzniesieniem Gór Izerskich jest Wysoka Kopa (1126 m n.p.m.), wznosząca się w Wysokim Grzbiecie. W czeskiej części najwyższy szczyt to położony na granicy Smrk dwuwierzchołkowy szczyt(1124 i 1123 m n.p.m.), najwyższa kulminacja zachodniej części Wysokiego Grzbietu. Wyższy wierzchołek Smryka leży całkowicie w Czechach. Znaczącymi wierzchołkami w Górach Izerskich, głównie ze względów turystycznych są Stóg Izerski (1107 m n.p.m.) położony w Wysokim Grzbiecie, którego wypłaszczona wierzchowina rozpoczyna się na zachodzie kulminacją Smryka. Na zboczach Stogu Izerskiego leży popularne schronisko górskie „Na Stogu Izerskim” zbudowane w 1924 r. Poniżej schroniska znajduje się górna stacja kolejki gondolowej. Grzbiet biegnie dalej na wschód przez opisany Stóg Izerski, Wysoką Kopę, która położona jest w środkowej części Wysokiego Grzbietu, w masywie Zielonej Kopy, pod szczytem góry jest niewielkie torfowisko, dalej jest Wysoki Kamień (1058 m n.p.m.) wznoszący się ponad Szklarską Porębą z budowanym od kilku lat schroniskiem. Na wierzchołku góry oprócz schroniska są malownicze skałki. Jest to doskonały punkt widokowy. Izerskie Garby – szczyt (1084 m n.p.m.) położony jest w Wysokim Grzbiecie, na północnych i wschodnich zboczach góry. Od średniowiecza eksploatowana jest tu żyła kwarcu. Istniejąca Kopalnia „Stanisław” jest najwyżej położonym kamieniołomem tego typu w Europie. Wydobywa się tutaj rzadkiej czystości kwarc na potrzeby przemysłu ceramicznego, szklarskiego i hutniczego. Ze szczytów znajdujących się po czeskiej stronie, warto wspomnieć o Jizerze ( 1122 m n.p.m.), znanym z pięknych widoków Oresniku (880 m n.p.m.) i Bukovcu ( 1005 m n.p.m.) – najwyżej w Sudetach położonym stożku bazaltowym ( neku), czyli pozostałości wulkanu. Grzbiet Kamienicki położony na północ od Wysokiego Grzbietu ciągnie się od doliny Kwisy po Zimną Przełęcz (525 m n.p.m.). Najwyższy szczyt w tym paśmie to Kamienica (973 m n.p.m.). Ostatnim zachodnim szczytem Grzbietu Kamienickiego jest Sępia Góra (828 m n.p.m.), na szczycie jest grupa skałek o nazwane Biały Kamień, jest tu dobry punkt widokowy na Pogórze Izerskie. Rozczłonkowane bocznymi ramionami pn. zbocza Grzbietu Kamienickiego przechodzą w Pogórze Izerskie. Rozdroże Izerskie jest to szerokie obniżenie 767 m pomiędzy Wysokim Grzbietem a Grzbietem Kamienickim. Wznosi się tu budynek dawnego schroniska, później hotelu robotniczego leśników. Przechodzi tędy szosa łącząca Szklarską Porębę ze Świeradowem-Zdrój. Przebiegają tu szlaki turystyczne z Zimnej Przełęczy do Świeradowa – niebieski, zielony do Jakuszyc, a ze Stogu Izerskiego do Rębiszowa żółty. Pogórze Izerskie położone jest na północ od Gór Izerskich, pomiędzy Nysą Łużycką na zachodzie, Bobrem na wschodzie. Podzielone jest doliną Kwisy na dwie zasadnicze części: zachodnią i wschodnią. Zachodnia część Pogórza należała historycznie i etnicznie do Łużyc, co jest do dzisiaj jeszcze widoczne m. in. w odmiennym typie budownictwa ludowego, jest bogate w zabytki. Warto zobaczyć typowe dla Łużyc budownictwo mieszkaniowe, którego wspaniałe przykłady zachowały się w okolicach Zgorzelca i Bogatyni. Przykładowo, na rynku w Sulikowie znajdziemy dwa urocze drewniane domki z podcieniami, stanowiące fragment dawnej zabudowy całego placu. Warte odwiedzenia są dawne siedziby rycerzy i szlachty, np. Gryf, Wleń, Siedlęcin, Radomierzyce, Płakowice, czy piękny przykład włoskiego renesansu – pałac w Nawojowie Łużyckim. Potężny zamek Czocha. Należy wspomnieć o zabytkach Lwówka Śląskiego, Lubania, czy Lubomierza, znanego z Muzeum Kargula i Pawlaka. Charakterystycznym elementami krajobrazu Pogórza Izerskiego są liczne kamieniołomy, w których wydobywane są różne surowce mineralne (granity, gnejsy, bazalty). Większość powierzchni terenu zajmują pola uprawne i pastwiska. Specyficznego piękna krajobrazowi tego rejonu nadają jeziora zaporowe na Kwisie (Leśniańskie i Złotnickie), Witce i Bobrze (Pilchowickie). Elementem wyróżniającym florę Gór Izerskich spośród innych pasm sudeckich są torfowiska, rozpościerające się po obu stronach granicy. Mają one po kilka tysięcy lat, a wiek najstarszych z nich szacuje się nawet na 10 tysięcy lat. Na Hali Izerskiej utworzony został rezerwat przyrody „ Torfowiska Doliny Izery”, który razem z przylegającym doń rezerwatem „Raseliniste Jizery” po czeskiej stronie, tworzy największy tego typu obszar w Sudetach. Rośnie tutaj wiele ciekawych roślin, np. brzoza karłowata, która występuje w tundrze dalekiej północy, a w Góry Izerskie została przyniesiona przez lodowiec. Zadziwiający jak na tą wysokość jest klimat Izerskiej Hali ( leży ona na wysokości 840 – 880 m n.p.m.) charakteryzujący się podobnymi współczynnikami, jak leżące około 500 m wyżej karkonoskie piętro sub alpejskie. Na obszarze Gór i Pogórza Izerskiego znajdują się jeszcze trzy rezerwaty: · - „ Krokusy w Górzyńcu” - rezerwat położony na północnych zboczach Grzbietu Wysokiego, ponad doliną Małej Kamiennej. Chronione w nim są naturalne stanowiska krokusa ( szafrana spiskiego ), pierwiosnka wyniosła, przylaszczka pospolita i inne. · - „ Grądy koło Posady” – rezerwat leśny ( w tzw. Worku Turoszowskim ) na Pogórzu Izerskim, chroniący fragment naturalnego lasu grądowego. W runie spotkać można chronioną konwalię majową i bluszcz pospolity. · - „Góra Zamkowa” – leśno – florystyczny rezerwat we Wleniu na Pogórzu Izerskim. Spacerując ścieżkami tego rezerwatu można poczuć charakterystyczny zapach czosnku, wydzielany przez czosnek niedźwiedzi, a także spotkać wiele roślin chronionych np. lilię złotogłów, irgę czarną, cisy. W powszechnym mniemaniu obszar Gór Izerskich wciąż kojarzy się z klęską ekologiczną, jaka miała tutaj miejsce w latach 80. XX w. Napływające z zachodu zanieczyszczenia z kopalń i elektrowni polskich, czeskich i niemieckich odbiły się negatywnie na drzewostanie Gór Izerskich, pozostawiając na długie lata wielkie połacie martwego lasu. Na szczęście pozostała część flory oparła się kwaśnym deszczom i nie została w tak dużym stopniu zniszczona. W strefie uskokowej w okolicy Świeradowa-Zdroju i Czerniawy-Zdroju występują wody mineralne. Są to nisko zmineralizowane szczawy wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowe wykorzystywane w leczeniu chorób układu krążenia i ruchu oraz dolegliwościach alergicznych. Oddzielną kartą historii jest w Górach Izerskich szklarstwo. Pierwsza huta szkła w okolicy powstała już w XIII w. w bocznej dolince potoku spływającego do Kamiennej w Piechowicach. Następnie gdy w okolicy zaczynało brakować drewna koniecznego do wytopu szkła, a jego transport z dalszych miejsc stawał się nieopłacalny, hutę przenoszono coraz wyżej w górę rzeki. Stąd w literaturze często przeczytać można o tzw. „wędrujących hutach”. Pośród ostatnich lokalizacji należy wymienić hutę w dolinie Kamiennej w Szklarskiej Porębie, której zabudowania stoją do dzisiaj, a także w Orlu, głęboko w górach, gdzie obok zakładu powstała niewielka osada. Dzisiaj zachowały się z niej zaledwie trzy budynki. W niedalekim Harrachovie nadal działa prywatna huta szkła, przy której znajduje się muzeum poświęcone szklarstwu. Góry Izerskie są atrakcyjne dla turystów przez cały rok. Zimą są celem wypraw narciarzy biegowych z siecią doskonale utrzymanych tras po obu stronach granicy. Dla narciarzy zjazdowych też jest fajna trasa zjazdowa, dobrze utrzymana (ma być powiększona) na Stogu Izerskim z nowoczesną kolejką gondolową w Świeradowie Zdroju. Polska część Gór Izerskich jest uboga w wieże widokowe, natomiast po ich czeskiej stronie znajduje się kilka budowli na wierzchołkach gór, z których rozpościerają się piękne panoramy. Najbliższa naszej części jest nieco kosmiczna w kształcie wieża na granicznym Smrku. Nieco dalej w głąb gór znajdziemy kolejne wieże, min. Na Frydlantskiej vysinie, Kopaninie. Czeska część gór różni się zasadniczo rzeźbą od polskiej, ponieważ, o ile po polskiej stronie dominują spłaszczone powierzchnie, u naszych sąsiadów Góry Izerskie charakteryzują się głębokimi dolinami i licznymi wychodniami skalnymi, zaadaptowanymi na zabezpieczone punkty widokowe. W Górach Izerskich, a dokładnie w Świeradowie-Zdroju ma początek Główny Szlak Sudecki im. dr Mieczysława Orłowicza, który wiedzie przez większość sudeckich pasm i kończy się w Prudniku, na skraju Gór Opawskich. Na całym swym odcinku ma on kolor czerwony. Otwarcie dla turystów tzw. Worka Jakuszyckiego poskutkowało wyznaczeniem kilku nowych szlaków, z których najpopularniejszy, znakowany kolorem czerwonym, prowadzi z Jakuszyc przez schronisko turystyczne Orle do Chatki Górzystów na Izerskiej Hali. Oba obiekty znane są z doskonałej, turystycznej atmosfery panującej w tych schroniskach. W Chatce Górzystów nie ma prądu, toaleta jest na zewnątrz, a wodę trzeba przynieść z płynącego opodal strumienia. Herbata ugotowana na niej smakuje w sposób wyjątkowy. Polecam całodzienną wyprawę w Góry Izerskie, ze zdobyciem Wysokiej Kopy. Z uzdrowiska Świeradów- Zdrój szlak czerwony prowadzi przez miasto potem drogą asfaltową, następnie duktem leśnym dochodzi do schroniska „Na Stoku Izerskim”. Dalej szlak czerwony prowadzi na Polanę Izerską. W tym miejscu szlak czerwony przecina się z szlakiem niebieskim, który prowadzi do schroniska Chatka Górzystów, my podążamy dalej szlakiem czerwonym przez Podmokłą i Szerzawą szlak prowadzi do mokrej Przełęczy i dalej do Rozdroża po Kopą. Od Rozdroża szlak prowadzi do góry i wchodzi na Sine Skałki, z których rozciąga się piękny widok na Wysoką Kopę, Góry Izerskie i Polanę Jakuszycką. Szlak nie prowadzi na szczyt Wysokiej Kopy (należy zejść ze szlaku). Dochodzimy do drogi gdzie dochodzą dwa szlaki zielony i niebieski. Obchodzimy kopalnię Kwarcu „Stanisław” i idziemy dalej szlakiem do Rozdroża pod Zwaliskiem, tam szlak zielony odchodzi w lewo, a niebieski w prawo, my idziemy dalej szlakiem czerwonym na Wysoki Kamień, gdzie jest w budowie schronisko. Dalej szlak schodzi do Szklarskiej Poręby na przystanek PKS. Przejście jest długie, ale nie wyczerpujące. Szlak z pięknymi widokami. Otwarcie w ostatnich latach dwóch przejść turystycznych: Polana Jakuszycka – Harrachov i Orle – Jizerka poskutkowało wyznaczeniem kolejnego szlaku (koloru zielonego), łączącego oba te przejścia i prowadzącego przez Orle i u podnóża potężnej skały – Granicznika. Przy opracowaniu artykułu korzystano z "Atlasu Gór Polski" pod redakcją Marka Radwańskiego i Marcina Szymczaka wydawnictwa ExpressMap Polska Sp. z o.o.