Rudawy Janowickie

Piotrek

     Rudawy Janowickie leżą w cieniu Karkonoszy, które przewyższają je o ponad 600 metrów, a ich popularność powoduje, że Rudawy Janowickie są pasmem odwiedzanym o wiele rzadziej niż na to zasługują. Najwyższym wzniesienie tego pasma jest Skalnik(945 m n.p.m.). Z samego Skalnika brak jest jakichkolwiek widoków, szczyt jest mocno zalesiony. Piękne widoki na Karkonosze rozpościerają się ze szczytu obok – Mała Ostra (935 m n.p.m.). Położone w Sudetach Zachodnich Rudawy Janowickie zajmują obszar blisko 90 km kw. Są pasmem niewysokim, mają unikalny na skalę sudecką południowy przebieg. Podobny układ mają Góry Krucze, będące częścią Gór Kamiennych, jednak regułą w Sudetach jest przebieg z północnego zachodu na południowy wschód. Na zachodzie Rudawy Janowickie graniczą z Kotliną Jeleniogórską, od której oddzielone są dolinami Jedlicy i przyjmującej jej wody Łomnicy. Północną granicę wyznacza kręty odcinek Bobru, za którym wznoszą się zalesione i niskie Góry Ołowiane (najwyższy szczyt – Turzec ma 684 m n.p.m.) zaliczane do Gór Kaczawskich. Od wschodu granica Rudaw Janowickich jest jednocześnie granicą między Sudetami Zachodnimi a Środkowymi, bowiem leżąca za nią Kotlina Kamiennogórska należy już do Sudetów Środkowych. Spod Przełęczy Kowarskiej (727 m n.p.m.) wypływa Świdnik, stanowiący kolejną granicę morfologiczną opisywanego pasma, oddzielającą go od Wzgórz Bramy Lubawskiej. Pozostaje jeszcze sama Przełęcz Kowarska, przez którą Rudawy Janowickie łączą się z Lasockim Grzbietem, będącym częścią Karkonoszy. Główny grzbiet Rudaw Janowickich, ciągnący się na przestrzeni ok. 16 km, ograniczony jest od południa Przełęczą Kowarską, a od północy doliną Bobru. Całe pasmo jest dość zwarte, a od głównego grzbietu odchodzi kilka bocznych, z których warto wymienić Zamkowy Grzbiet z ruinami zamku Bolczów, Janowickie Garby z licznymi skałkami oraz Hutniczy Grzbiet. Kilka słów należy się również Górom Sokolim. Ta grupa wzgórz jest najczęściej odwiedzanym fragmentem Rudaw Janowickich, głównie ze względu na zapierające dech w piersiach panoramy z Sokolika (623 m n.p.m.) i Krzyżnej Góry (654 m n.p.m.).

      Rudawy Janowickie należą do geologicznej jednostki wschodnich Karkonoszy, wchodzącej w skład bloku karkonosko-izerskiego. Zachodnia ich część zbudowana jest z granitów, natomiast wschodnia ze skał przeobrażonych (metamorficznych), wykazujących dużą różnorodność. W Rudawach Janowickich, zwłaszcza na ich wschodnich zboczach, w przeszłości wydobywano liczne rudy, od których pochodzi nazwa tego pasma. Eksploatowano tutaj rudy żelaza, miedzi, arsenu, złota i innych metali. Znaczącym elementem gospodarki tego terenu była eksploatacja surowców skalnych, m.in. dolomitów w Rędzinach, uważanych za najczystsze w Polsce, czy amfibolitów w Ogorzelcu. W krajobrazie podnóża Rudaw Janowickich zwraca uwagę żwirowisko w Wojanowie oraz z dwa kompleksy stawów, jeden w okolicy Karpnik, drugi w Bukowcu. Stawy zostały założone w okresie intensywnej gospodarki, jaką na tych ziemiach prowadzili cystersi, zarządzający swoimi dobrami z pobliskich Cieplic Śląskich. Warto wspomnieć też o źródłach wód radoczynnych występujących w okolicy Kowar, są one słabo zmineralizowane i zawierają niewielkie ilości radonu. Obszar Rudaw Janowickich znajduje się w piętrze regla dolnego. Pierwotne lasy liściaste z domieszką sosny i jodły nie zachowały się z powodu intensywnego wyrębu, jaki prowadzony był już od czasów średniowiecza, m. in. w związku z licznymi kopalniami. Podobnie jak w pozostałych częściach Sudetów, dzisiaj w Rudawach Janowickich dominują świerki, które stanowią tu ponad 85% drzewostanu. Ewenementem na skalę światową było utworzenie w 1995 roku Leśnego Banku Genów w Kostrzycy. Głównym zadaniem LBG jest gromadzenie nasion roślin z różnych obszarów dla ich długotrwałego przechowywania. Daje to możliwość odtworzenia naturalnego drzewostanu w razie np. katastrofy ekologicznej, czy innej klęski. Runo leśne nie wyróżnia się szczególnie, natomiast rudawskie łąki podchodzące w wielu miejscach wysoko na zbocza, pełne są chronionych i rzadkich roślin. Do najciekawszych należą, żywiec dziewięciolistny, arnika górska, śnieżyca wiosenna, pierwiosnka wyniosła, róża alpejska, kilka gatunków storczyków. Ciekawe zespoły roślinności występują na Trzcińskich Mokradłach, leżących po północnej stronie Bobru, objętych ochroną w ramach Rudawskiego Parku Krajobrazowego. Sieć szlaków w Rudawach Janowickich jest gęsta, a głównymi węzłami są Skalnik i położone na jego zboczach dawne schronisko Czartak oraz schronisko Szwajcarka w Górach Sokolich. Przez Rudawy Janowickie na odcinku Mysłakowice – Bukowiec – Skalnik – Szarocin, przechodzi Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza. Ze szlaków długodystansowych w Rudawach Janowickich warto jeszcze wymienić Szlak Zamków Piastowskich, pozwalający odwiedzić zamki Sokolec i Bolczów oraz Europejski Długodystansowy Szlak Pieszy E3, oznaczony kolorem niebieskim i prowadzący z Trzcińska przez „Szwajcarkę”, Starościńskie Skały, Wołek, Czartak i Wilkowyję do Pisarzowic.

Przy opracowaniu artykułu korzystano z "Atlasu Gór Polski" pod redakcją Marka Radwańskiego i Marcina Szymczaka wydawnictwa ExpressMap Polska Sp. z o.o.