Góry Kamienne

Piotrek

 

 

    Góry Kamienne należą do makroregionu Sudetów Środkowych. Charakteryzują się ciekawym położeniem, tworząc jakby dwa samodzielne pasma, oddzielone od siebie Kotliną Krzeszowską oraz Obniżeniem Lesku i Kamiennej Góry.

 

    Położone na zachodzie Góry Krucze, które są jednym z pasm Gór Kamiennych, ciągną się na przestrzeni blisko 20 km od Kamiennej Góry na północy po granicę państwową w okolicach Okrzeszyna na południu. Ich wschodnie granice wyznacza dolina Zadrny, oddzielająca Góry Krucze od Wzgórz Krzeszowskich, a zachodnie dolina Bobru, za którą wznoszą się Wzgórza Bramy Lubawskiej. Wzniesienia otaczające Góry Krucze należą do Kotliny Kamiennogórskiej.

 

    Druga część pasma, znacznie rozleglejsza, ma już typowy dla sudeckich pasm przebieg z północnego zachodu ku południowemu wschodowi. Podzielona jest na kilka mniejszych jednostek: leżący najdalej na północ Czarny las, następnie Masyw Dzikowca i Lesistej Wielkiej, Wyżynę Unisławską, Góry Suche (najwyższa część Gór Kamiennych) i leżącą na południu w okolicach Tłumaczowa Dolinę Ścinawki. W rejonie Uniemyśla Góry Kamienne graniczą z zaliczanymi do Gór Stołowych Zaworami, w okolicach Mieroszowa z Obniżeniem Mieroszowskim, a na północnym wschodzie z Górami Czarnymi wchodzącymi w skład Gór Wałbrzyskich.

 

    Najwyższym szczytem Gór Kamiennych jest Waligóra (936 m n.p.m.), a w jego pobliżu znajduje się jeszcze kilka innych szczytów przekraczających wysokość 900 m n.p.m., np. Włostowa (903 m n.p.m.), Suchawa (928 m n.p.m.) i Jeleniec (901 m n.p.m.), opadający bardzo stromo do wąskiej doliny Rybnej. W polskiej części Gór Kruczych najwyższa jest Szeroka (842 m n.p.m.), a po stronie czeskiej, gdzie góry te noszą nazwę Vranich Hor, Kralovecky Spicak (880 m n.p.m.). Na południe od najwyższego fragmentu Gór Kamiennych ciągnie się graniczny grzbiet Gór Suchych, po czeskiej stronie określany jako Javori hory. Granica państwowa biegnie także m.in. przez Ruprechticky Spicak 880 m n.p.m. (pol. Szpiczak), na którym stoi zbudowana w 2002 roku wieża widokowa.

 

    Ciekawym zjawiskiem hydrologicznym występującym w Górach Kamiennych jest kaptaż. Mianem tym określa się   przechwycenie wód jednej rzeki przez inną, spowodowane intensywną erozją wsteczną. Jednym z najciekawszych przykładów tego zjawiska w Sudetach jest kaptaż Rybnej, która przechwyciła źródliskowe potoki Ścinawki w Rybnicy Leśnej. Będąc w tym miejscu, warto zwrócić uwagę na ukształtowanie powierzchni i wyobrazić sobie, że dawniej źródła Rybnej leżały daleko na wschód i dzięki intensywnej erozji dokonywanej przez tę rzekę, przedarła się ona przez wzniesienia oddzielające ją od potoków płynących do Ścinawki. Po dotarciu do potoku spływającego spod Przełęczy Trzech Dolin, Rybna przejęła go, zasilając w ten sposób swoje wody.

 

    Geologicznie Góry Kamienne znajdują się w obrębie dużej jednostki geologicznej, jaką jest niecka śródsudecka, zwana również depresją śródsudecką. Góry Kamienne zbudowane są ze skał osadowych i wulkanicznych pochodzących z różnych okresów, począwszy od karbonu, poprzez charakteryzujący się intensywną działalnością wulkaniczną perm, na górnej kredzie skończywszy.

 

    Charakterystyczną cechą tych gór są strome wierzchołki, będące pozostałością okresu, gdy czynnych tu było wiele wulkanów. Góry Kamienne charakteryzują się też dużą ilością skałek i różnego rodzaju osuwisk. Najefektowniejszymi odsłonięciami skalnymi są Czerwone Skałki na zboczach Suchawy. Innymi ciekawymi miejscami są Krucze Skały w okolicach Lubawki, objęte ochroną rezerwatową, a także liczne, lecz nieczynne już kamieniołomy, w których zobaczyć można ciekawe odsłonięcia skał.

 

    Szczególnie interesujące są tzw. szczeliny wiatrowe na zboczach Lesistej Wielkiej, które były atrakcją turystyczną już w XIX wieku. Obecnie są pomnikiem przyrody, a ich wyjątkowość polega na szczególnym ukształtowaniu szczelin w tufach porfirowych, w których przez cały rok występuje cyrkulacja powietrza. Latem powietrze jest tam zimne, zimą z kolei wyraźnie cieplejsze, niż otaczające.

 

    Wysokość, jaką osiągają Góry Kamienne zalicza je do piętra regla dolnego. Mimo wielu stromizn, na większości obszaru dzisiejsza struktura lasu jest wynikiem działalności człowieka i wycinania drzew w XIX w. Podobnie jak w całych Sudetach, wyręby obsadzano szybko rosnącymi świerkami pochodzącymi z różnych siedlisk. Jedynie w wyższych partiach gór spotkać można naturalne świerczyny, a w Górach Kruczych – fragmenty kwaśnej buczyny. Ciekawe pod tym względem jest Pasmo Lesistej Wielkiej, gdzie zachowały się fragmenty lasu z dominującymi gatunkami liściastymi, takimi jak jarzębina, brzoza i jawor.

 

    Zaciemnienie lasów, spowodowane gęstymi koronami świerków powodują, że spotkać tutaj można głównie rośliny, które potrzebują niewiele słońca, a najpopularniejszymi gatunkami są borówki, szczawik zajęczy, śmiałek pogięty. Nieco bogatszy skład runa występuje w jaśniejszych częściach lasów i spotkać w nich można pospolitego trzcinnika leśnego, gajowca żółtego, marzankę wonną i kilka gatunków paproci. W Sokołowsku zachowały się fragmenty parków zdrojowych, w których rosną m.in. cypryśnik groszkowy, jodła kalifornijska, daglezja, choinka kanadyjska.

 

    W 1981 r powstał na terenie Gór Kamiennych Park Krajobrazowy Sudetów Wałbrzyskich. Granicami Parku objęte są najwyższe partie Gór Kamiennych z Waligórą, Pasmem Lesistej i Dzikowca, a także fragmentami Gór Wałbrzyskich z najwyższą Borową. Na obszarze Gór Kamiennych znajduje się w okolicach Lubawki w Górach Kruczych, rezerwat florystyczno-krajobrazowy „Kruczy Kamień”,w którym chronione są porfirowe skały z cenną roślinnością, wśród której występuje endemiczny fiołek porfirowy. Warto też wspomnieć o leżącym w pobliżu rezerwacie „Głazy Krasnoludków” (na południe od Wzgórz Krzeszowskich), w którym zobaczyć można piaskowcowe grzyby, figury i skałki sięgające wysokości 30 m.

 

    Ilość szlaków w Górach Kamiennych jest wystarczająca dla potrzeb turystyki pieszej. Największe ich zagęszczenie znajduje się w okolicach Przełęczy Trzech Dolin, gdzie zbiegają się szlaki oznakowane wszystkimi pięcioma używanymi w Polsce kolorami. Żółtym szlakiem można stąd dojść na najwyższy szczyt Gór Kamiennych, jakim jest Waligóra (936 m n.p.m.), a także powędrować np. Głównym Szlakiem Sudeckim im. Mieczysława Orłowicza obok , uznawanego za najwyżej położony w Polsce, zamku Rogowiec (870 m n.p.m.) w kierunku uzdrowiska Jedlina-Zdrój, lub w przeciwną stronę obok czynnego kamieniołomu do Sokołowska, nazwanego „śląskim Davos” i dalej przez perłę dolnośląskiej architektury, jakim jest Krzeszów do Lubawki, przecinając po drodze Góry Krucze. Bardzo malowniczy jest również szlak zielony prowadzący ze schroniska „Andrzejówka” do stacji kolejowej Wałbrzych Główny. W pierwszej swej części przechodzi przez mało ciekawy krajobraz zmieniony eksploatacją melafiru w Rybnicy Leśnej, ale w swej drugiej części prowadzi przez sosnowe lasy Gór Czarnych. Wiele wrażeń dostarcza wędrówka najwyższą częścią Gór Kamiennych, a szczególnie godny polecenia jest szlak niebieski, prowadzący z Przełęczy Trzech Dolin ( schronisko „Andrzejówka”) przez Suchawę (928 m n.p.m.) i Włostową (903 m n.p.m.) do łąk powyżej Sokołowska, stąd można zejść czarnym szlakiem do wsi. Na szlaku tym najlepiej zaobserwować można wulkaniczny charakter tych gór i niezwykle strome zbocza dolin. Trzeba się przygotować na częste podejścia, ale i zejścia na niewielkie przełęcze pomiędzy kolejnymi wierzchołkami.

 

Przy opracowaniu artykułu korzystano z "Atlasu Gór Polski" pod redakcją Marka Radwańskiego i Marcina Szymczaka wydawnictwa ExpressMap Polska Sp. z o.o.